Polska dziś i w przyszłości

Zapytani o pięć najważniejszych problemów, z jakimi mierzy się Polska, przedstawiciele wszystkich segmentów wskazują przede wszystkim na złą sytuację systemu opieki zdrowotnej (45%), wysokie koszty życia (38%) oraz wzmocnienie armii (32%). Zaraz za podium znajduje się zapewnienie Polsce bezpieczeństwa energetycznego (31%). 

• Tylko 14% Polek i Polaków uważa, że jednym z najważniejszych wyzwań jest przeciwdziałanie kryzysowi klimatycznemu. 

• Prawie jedna trzecia (31%) polskiego społeczeństwa za kluczowe uznaje zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. 

• W opinii 53% Polek i Polaków jedną z najistotniejszych potrzeb jest zmniejszenie kosztów życia. 

• 56% polskiego społeczeństwa uważa, że aby uniknąć najgorszych skutków zmiany klimatu, musimy działać teraz.  

Choć inflacja maleje, wysokie koszty życia wciąż są dla Polek i Polaków jednym z największych problemów. Bardzo wysoko znajdują się również potrzeby związane z bezpieczeństwem. Za istotne uznaje się nie tylko wzmocnienie armii w obliczu wojny, ale także zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. Rosnące ceny surowców i niepewność dostaw – pokłosie rosyjskiej agresji na Ukrainę – katapultowały kwestie związane z energetyką do pierwszej ligi politycznych wyzwań. To otworzyło przestrzeń na szerszą dyskusję społeczną dotyczącą transformacji energetycznej.  

Temat energetyki, który znajdował się wcześniej poza obszarem zainteresowań większości Polek i Polaków, w ostatnich latach stał się namacalnym problemem każdej i każdego z nas. Spowodowało to zarówno znaczny wzrost poparcia dla budowania przez Polskę niezależności energetycznej, jak i rosnące zainteresowanie indywidualnymi rozwiązaniami prosumenckimi. 

Jednocześnie, pomimo wzrostu poparcia dla zielonej energii, wciąż wiele osób jest przeciwnych zamykaniu elektrowni węglowych i zakazowi palenia węglem w domach. W marcu 2023 r. wyborcy Konfederacji w większości zdecydowanie sprzeciwiali się szybkiemu odejściu od węgla i gazu (55%). W przypadku wyborców PiS odsetek ten był niższy i wynosił 40%. Zwolennicy tych partii niechętnie podchodzą również do zamykania elektrowni węglowych.  W lutym 2024 r. swój sprzeciw w tym temacie wyraziło odpowiednio 70% i 64% reprezentantów tych grup.  

NIEPEWNA PRZYSZŁOŚĆ 

Ostatnie lata przyniosły polskiemu społeczeństwu wiele trudności. Globalna pandemia, rosyjska napaść na Ukrainę i wynikający z niej napływ uchodźczyń i uchodźców zza wschodniej granicy, zawirowania na rynku energii, a także rosnące koszty życia sprawiły, że od kilku lat znajdujemy się w fazie permanentnych napięć. Wszystkie te kryzysy wywarły silny wpływ na nasze postrzeganie przyszłości. Myśleniu o niej towarzyszą przede wszystkim negatywne emocje – niepewność (55%), lęk (34%) czy bezsilność (32%) – które są przeplatane jedynie nadzieją (34%). Ze spokojem w przyszłość patrzy tylko 13% Polaków. 

Niepewność jest też emocją, która towarzyszy nam najczęściej, kiedy myślimy o działaniach ograniczających zmianę klimatu. Odczuwa ją 44% badanych. Często pojawia się także lęk (28%), ale wyprzedza go nadzieja, którą wyraża ponad jedna trzecia badanych. Wciąż więc wielu z nas wierzy, że uda nam się uniknąć najgorszych konsekwencji zmian klimatu, jeśli na czas podejmiemy odpowiednie kroki. 

DOKĄD ZMIERZA POLSKA? 

Wybory parlamentarne w 2023 r. zmieniły nastroje Polek i Polaków: obecnie znacznie mniej osób uważa, że nasz kraj zmierza w złym kierunku. Optymizm polskiego społeczeństwa nie jest jednak mocno rozpalony, bo odsetek osób, których zdaniem sprawy w Polsce idą w dobrą stronę, od grudnia 2023 r. nie przekroczył 40%. Ocena kierunku zmian podlega jednak dość dynamicznym wahaniom.  

A jeśli Polska ma zmieniać się na lepsze, to pod jakim względem?  Pomiędzy segmentami widać istotne różnice dotyczące wizerunku idealnej Polski, ale jednocześnie wyraźnie zaznacza się wspólny rdzeń: Polska powinna być krajem bezpiecznym, demokratycznym i sprawiedliwym. 

A czy w naszych marzeniach o Polsce jest miejsce dla czystego środowiska i bezpiecznego klimatu? Pozornie tylko dla 12% społeczeństwa. Idealna Polska powinna być ekologiczna przede wszystkim zdaniem Postępowych zapaleńców (30% wskazało na tę cechę). Najmniejsze znaczenie ekologia ma dla segmentu Oddanych tradycjonalistów, gdzie jedynie 5% wskazało na ten aspekt. Warto w tym miejscu podkreślić jednak, że wśród konserwatywnych grup jest znacznie więcej osób, którym na sercu leży środowisko i polska przyroda. Oddani tradycjonaliści to najstarszy ze wszystkich segmentów, a właśnie w grupie seniorów najwyższy odsetek osób uważa, że dla dziedzictwa narodowego Polski ważne jest środowisko naturalne. Samo słowo „ekologiczny”, może budzić wśród starszych, konserwatywnych osób negatywne skojarzenia, ale jeśli użyjemy bliższego im języka, zobaczymy, że tak naprawdę ekologia ma dla nich ogromne znaczenie. Na poniższych wykresach widać, że jedynie 12% społeczeństwa jest zdania, że idealna Polska powinna być ekologiczna, a spośród Oddanych tradycjonalistów –  zaledwie 3%.

Tymczasem ze stwierdzeniem, że środowisko naturalne jest istotne dla dziedzictwa Polski, zgodzili się niemal wszyscy respondenci powyżej 60 roku życia.  

ENERGIA PRZYSZŁOŚCI 

Choć w wyobrażeniu idealnej Polski zielona przyszłość nie jest zwykle priorytetem, to zapytani o najlepsze źródło energii, przedstawiciele wszystkich segmentów zgodnie wskazują na najbardziej ekologiczne rozwiązanie: odnawialne źródła energii. Polska przyszłości, zdaniem wszystkich grup, powinna więc być wolna od energii pochodzącej z paliw kopalnych, nawet jeśli to nie troska o klimat i planetę stoi za tym wyborem.  

POLSKA PIĘKNA I ZIELONA 

Wśród badanych wiele osób zwraca uwagę również na potrzebę większej dbałości o ochronę środowiska. Podczas naszych rozmów spontanicznie podnoszony był problem wszechobecnej „betonozy”. Zarówno Oddani tradycjonaliści, Niezaangażowani normalsi, jak i Zawiedzeni samotnicy podkreślają, że betonowanie miast i wycinka drzew są niebezpieczne w przypadku powodzi i uciążliwe dla mieszkańców podczas upałów. Polki i Polacy narzekają także na wyrąb lasów, brak zieleni w miastach, problemy z zanieczyszczeniem powietrza, środowiska i żywności. 

Nasi rozmówcy doceniają piękno rodzimej przyrody, która stanowi dla nich powód do dumy. Warto więc czerpać z tych zasobów „zielonego patriotyzmu” i starać się przekonywać społeczeństwo do lepszej ochrony środowiska i klimatu. Badania pokazują także, że wśród Polek i Polaków popularne jest przekonanie, że w Polsce jest zbyt mało Parków Narodowych (twierdzi tak 45% z nas). Tym samym poparcie dla tworzenia nowych może być wysokie.